Ο Ορισμός του Ελεύθερου Λογισμικού
![[εικόνα ενός φιλοσοφικού GNU]](http://www.gnu.org/graphics/philosophical-gnu-sm.jpg)
Διατηρούμε τον όρο του ``Ελεύθερου Λογισμικού'' για να δείξουμε ξεκάθαρα τι πρέπει να ισχύει για ένα κομμάτι λογισμικού ώστε αυτό να θεωρείται ελεύθερο.
Το ``Ελεύθερο Λογισμικό'' είναι ζήτημα ελευθερίας, όχι κόστους. Για να κατανοήσετε τον όρο αυτό δεν θα πρέπει να θεωρείται το "free" όπως η "δωρεάν μπίρα" αλλά όπως ο "ελεύθερος λόγος". (Στμ: Στα Αγγλικά, οι λέξεις "δωρεάν" και "ελεύθερο" ταυτίζονται ("free"). Το "ελεύθερο" λογισμικό αναφέρεται στην ελευθερία, όχι στο κόστος)
Ο χρήστης έχει την ελευθερία να εκτελέσει, αντιγράψει, διανέμει, μελετήσει, τροποποιήσει και να βελτιώσει το ελεύθερο λογισμικό. Για την ακρίβεια, αναφέρεται σε τέσσερις βασικές ελευθερίες :
- Την ελευθερία να εκτελέσεις το πρόγραμμα για οποιονδήποτε σκοπό (ελευθερία 0).
- Την ελευθερία να μελετήσεις τον τρόπο λειτουργίας του προγράμματος και να το προσαρμόσεις στις ανάγκες σου (ελευθερία 1). Η πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα είναι προϋπόθεση για αυτό.
- Την ελευθερία να αναδιανέμεις αντίγραφα του προγράμματος ώστε να βοηθήσεις το συνάνθρωπο σου. (ελευθερία 2).
- Την ελευθερία να βελτιώσεις το πρόγραμμα και να κυκλοφορήσεις τις βελτιώσεις που έχεις κάνει στο ευρύ κοινό, ώστε να επωφεληθεί ολόκληρη η κοινότητα (ελευθερία 3). Η πρόσβαση στον κώδικα είναι προϋπόθεση για αυτό.
Ένα πρόγραμμα θεωρειται ελεύθερο λογισμικό όταν οι χρήστες του έχουν όλες τις παραπάνω ελευθερίες. Επομένως, θα πρέπει να είσαι ελεύθερος να αναδιανέμεις αντίγραφα, με ή χωρίς τροποιήσεις, δωρεάν ή χρεώνοντας για την διανομή, στον οποιονδήποτε και οπουδήποτε. Όντας ελεύθερος να κάνεις όλα τα παραπάνω σημαίνει (μεταξύ άλλων) πως δεν χρειάζεται να ζητήσεις εξουσιοδότηση ή να πληρώσεις κάποιον ώστε να λάβεις τη ανάλογη άδεια.
Θα πρέπει επίσης να έχεις την ελευθερία να κάνεις τροποποιήσεις και να τις χρησιμοποιήσεις ιδιωτικά στην δουλειά ή για διασκέδαση, χωρίς να χρειάζεται να το αναφέρεις. Αν δημοσιεύσεις τις αλλαγές σου, δεν είσαι υποχρεωμένος να ειδοποιήσεις συγκεκριμένα κάποιον.
Η ελευθερία της χρήσης ενός προγράμματος σημαίνει πως δίδεται η ελευθερία σε κάθε άτομο ή επιχείρηση να το χρησιμοποιήσει σε κάθε είδους υπολογιστικό σύστημα, για κάθε είδος εργασίας χωρίς να είναι υποχρεωμένος να επικοινωνήσει εκ των προτέρων με τον προγραμματιστή ή με κάποια άλλη οντότητα.
Η ελευθερία της αναδιανομής αντιγράφων θα πρέπει να περιλαμβάνει εκτελέσιμες μορφές του προγράμματος, καθώς και τον πηγαίο κώδικα, τόσο για την τροποποιημένη όσο και για την αρχική έκδοση του προγράμματος. (Η διανομή προγραμμάτων σε εκτελέσιμη μορφή είναι απαραίτητη για εγκαθιστώμενα ελεύθερα λειτουργικά συστήματα). Θεωρείται δεκτό όταν δεν υπάρχει τρόπος να δημιουργηθεί η εκτελέσιμη μορφή για κάποιο συγκεκριμένο πρόγραμμα (από τη στιγμή που μερικές γλώσσες δεν υποστηρίζουν κάτι τέτοιο), αλλα θα πρέπει να έχεις την ελευθερία να αναδιανέμεις τέτοιες μορφές σε περίπτωση που αναπτύξεις ή βρεις κάποιο δικό σου τρόπο να τις δημιουργήσεις).
Για να ισχύουν πρακτικά οι τέσσερις βασικές ελευθερίες, και να μπορείς να δημοσιεύεις βελτιωμένες εκδόσεις, θα πρέπει να έχεις πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα του προγράμματος. Επομένως, η πρόσβαση του πηγαίου κώδικα είναι απαραίτητη προϋπόθεση στο ελεύθερο λογισμικό.
Αυτές οι ελευθερίες θα είναι πραγματικές και αμετάκλητες όσο δεν κάνεις κάτι λάθος. Αν ο προγραμματιστής του λογισμικού ανακαλέσει την άδεια, χωρίς να έχεις δώσει εσύ την αφορμή τότε το λογισμικό δεν θεωρείται ελεύθερο.
Ωστόσο, μερικοί κανόνες που αφορούν τον τρόπο με τον οποίο διανέμεται το ελεύθερο λογισμικό είναι αποδεκτοί όταν δεν συγκρούονται με τις τέσσερις βασικές ελευθερίες. Για παράδειγμα, στην άδεια αντιγραφής (copyleft) όταν αναδιανέμεις κάποιο πρόγραμμα, δεν μπορείς να προσθέσεις περιορισμούς ώστε να μειώσεις από τον χρήστη της τέσσερις βασικές ελευθερίες. Αυτός ο κανόνας δεν συγκρούεται με τις κεντρικές ελευθερίες, αλλά τις προστατεύει.
Μπορεί να έχεις πληρώσει για να προμηθευτείς κάποια αντίγραφα ελεύθερου λογισμικού, ή να έχεις προμηθευτεί τα αντίγραφα χωρίς κάποια οικονομική επιβάρυνση. Ανεξαρτήτως όμως με τον τρόπο προμήθειας, θα πρέπει πάντα να έχεις την ελευθερία να τροποποιήσεις το λογισμικό, ακόμα και να πουλήσεις αντίγραφα του.
"Ελεύθερο λογισμικό" δεν σημαίνει "μη-εμπορικό". (Στμ: "commercial" στο πρωτότυπο). Ένα ελεύθερο πρόγραμμα θα πρέπει να είναι διαθέσιμο για εμπορική χρήση, εμπορική ανάπτυξη ή εμπορική διανομή. Η εμπορική ανάπτυξη του ελευθέρου λογισμικού δεν είναι ασυνήθιστη. Αντιθέτως, τέτοιου είδους ελεύθερο λογισμικού είναι κάτι αρκετά σημαντικό.
Κανόνες για την διαδικασία συσκευασίας (Στμ: "package" στο πρωτότυπο) μίας τροποιημένης έκδοσης είναι αποδεκτοί όταν δεν σου περιορίζουν ουσιαστικά την ελευθερία να κυκλοφορείς τις διάφορες τροποιημένες εκδόσεις. Κανόνες του τύπου "έαν διαθέσεις το πρόγραμμα με τον τάδε τρόπο θα πρέπει να τον διαθέσεις και με τον δείνα τρόπο επίσης" είναι επίσης αποδεκτοί, με τον ίδιο όρο. (Σημείωσε πως ένας τέτοιος κανόνας σου δίνει ακόμα την επιλογή να δημοσιεύσεις το πρόγραμμα ή όχι). Επίσης είναι αποδεκτό όταν το απαιτεί και η άδεια. Εάν έχεις διανέμει μία τροποποιημένη έκδοση ενός προγράμματος και κάποιος προηγούμενος κατασκευαστής ζητήσει αντίγραφο του, θε πρέπει να του αποστείλεις ένα, ή να δηλώσεις τον εαυτό σου στις μετατροπές που έκανες.
Στο έργο GNU, χρησιμοποιούμε την άδεια αντιγραφής ``copyleft'' για να προστατεύσουμε αυτές τις ελευθερίες νομίκά και για όλους. Επίσης υπάρχει και ελεύθερο λογισμικό το οποίο δεν είναι υπό την άδεια αντιγραφής (non-copylefted ελεύθερο λογισμικό). Πιστεύουμε πως υπάρχουν αρκετοί σημαντικοί λόγοι για τούς οποίος θα έπρεπε κανείς να χρησιμοποιήσει την άδεια αντιγραφής. Στην περίπτωση που το πρόγραμμα σου δέν είναι υπό την άδεια αντιγραφής (copyleft), μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε και πάλι.
Δείτε τις Κατηγορίες Ελεύθερου Λογισμικού για μία περιγραφή του πως οι έννοιες "ελέυθερο λογισμικό", "λογισμικό υπό την άδεια αντιγραφής" και άλλες κατηγορίες λογισμικού σχετίζονται μεταξύ τους.
Πολλές φορές κρατικοί κανονισμοί έλεγχου εξαγωγών και εμπορικά σωματεία (trade sanctions) μπορούν να περιορίσουν την ελευθερία σου να διανέμεις αντίγραφα προγραμμάτων παγκοσμίως. Οι προγραμματιστές δεν μπορούν να εξουδετερώσουν ή να παρακάμψουν τέτοιους περιορισμούς, αλλά αυτό που μπορούν και πρέπει να κάνουν είναι να αρνηθούν να τους επιβάλλουν για την χρήση του προγράμματος. Με αυτόν τον τρόπο, οι περιορισμοί δεν θα επηρεάσουν δραστηριότητες και ανθρώπους εκτός της δικαιοδοσίας αυτών των κυβερνήσεων.
Οι περισσότερες άδειες ελεύθερου λογισμικού βασίζονται στα πνευματικά δικαιώματα (copyright) και υπάρχουν όρια ως προς το είδος των απαιτήσεων που μπορούν να επιβληθούν μέσω αυτών. Εάν μία άδεια βασισμένη στα πνευματικά δικαιώνατα σέβεται την ελευθερία με βάση την παραπάνω περιγραφή, είναι απίθανο να έχει κάποιο άλλο πρόβλημα που δεν είναι αναμενόμενο (αν και αυτό συμβαίνει περιστασιακά). Ωστόσο, κάποιες άδειες ελεύθερου λογισμικού είναι βασισμένες σε συμβόλαια και τα συμβόλαια μπορούν να επιβάλλουν ένα πολύ μεγαλύτερο εύρος περιορισμών. Αυτό σημαίνει πως υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μία τέτοια άδεια μπορεί να είναι απαράδεκτα περιοριστική και ανελεύθερη.
Δεν είναι δυνατόν να αναφέρουμε όλους τους πιθανούς περιορισμούς συμβολαίων που θα ήταν μη αποδεκτοί. Εάν μία άδεια βασισμένη σε συμβόλαια περιορίζει τον χρήστη κατά ένα παράξενο τρόπο που οι άδειες βασισμένες στα πνευματικά δικαιώματα αδυνατούν, και ο οποίος δεν αναφέρεται εδώ ως νόμιμος, θα πρέπει να το σκεφτούμε και πιθανότατα θα αποφασίσουμε πως είναι ανελεύθερη.
Όταν μιλάμε για ελεύθερο λογισμικό, είναι καλό να αποφεύγουμε όρους όπως "δωρεάν" (Στμ: "give away", "for free") διότι αυτοί υπονοούν πως το θέμα είναι το κόστος και όχι η ελευθερία. Κάποιοι δημοφιλείς όροι όπως "πειρατεία" ενσωματώνουν απόψεις που ελπίζουμε πως δεν θα ασπαστείτε. Δείτε το Λέξεις που προκαλούν σύγχυση και πρέπει να αποφευχθούν για μία συζήτηση αυτών των όρων. Έχουμε επίσης και μία λίστα μεταφράσεων του "ελεύθερου λογισμικού" σε διάφορες γλώσσες.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως κριτήρια σαν και αυτά που υπάρχουν στον ορισμό του ελεύθερου λογισμικού απαιτούν προσεκτική σκέψη για την ερμηνεία τους. Για να αποφασιστεί κατά πόσο μία συγκεκριμένη άδεια κατατάσσεται ως άδεια ελεύθερου λογισμικού, την κρίνουμε για το κατά πόσο πληρεί το πνεύμα και την πληρότητα των κριτηρίων. Εάν μία άδεια επιβάλλει παράλογους περιορισμούς, την απορρίπτουμε, ακόμα και αν δεν τους αναμέναμε στα κριτήρια. Πολλές φορές ή απαίτηση κάποιας άδειας δημιουργεί ένα ζήτημα που απαιτεί εκτενή σκέψη, συμπεριλαμβανομένων και συζητήσεων με δικηγόρο, πριν αποφασίσουμε αν η απαίτηση είναι αποδεκτή. Όταν καταλήγουμε σε ένα συμπέρασμα για ένα καινούργιο θέμα, συχνά ανανεώνουμε αυτά τα κριτήρια για να είναι πιο εύκολο να δούμε εάν συγκεκριμένες άδειες είναι δεκτές ή όχι.
Εάν σε ενδιαφέρει το κατά πόσο μία συγκεκριμένη άδεια κατατάσσεται στις άδειες ελευθέρου λογισμικού, δείτε τη λίστα με τις άδειες μας. Έαν η άδεια που σε ενδιαφέρει δεν είναι στην λίστα, μπορείς να μας ρωτήσεις στέλνοντας ηλεκτρονική αλληλογραφία στο
Έάν σκέφτεσαι να συντάξεις καινούργια άδεια, παρακαλώ επικοινώνησε με το ΙΕΛ με επιστολή σε αυτή τη διεύθυνση. Η εμφάνιση διαφορετικών ελεύθερων αδειών σημαίνει περισσότερη δουλειά από μέρους των χρηστών στην κατανόηση τους μπορεί να σε βοηθήσουμε να βρεις μία υπάρχουσα άδεια Ελεύθερου Λογισμικού που ανταποκρίνεται στις ανάγκες σου.
Εάν αυτό δεν είναι δυνατόν, ή εάν χρειάζεσαι καινούργια άδεια, με τη βοήθειά μας μπορείς να εξασφαλίσεις πως αυτή η άδεια είναι πράγματι άδεια ελεύθερου λογισμικού και να αποφύγεις διάφορα πρακτικά προβλήματα.
Μία άλλη ομάδα έχει αρχίσει να χρησιμοποιεί τον όρο "ανοιχτός κώδικας" για να επισημάνει κάτι παραπλήσιο (αλλά όχι ίδιο) με το "ελεύθερο λογισμικό". Προτιμούμε τον όρο "ελεύθερο λογισμικό" διότι, μόλις ακούσεις ότι αναφέρεται στην ελευθερία και όχι στο κόστος, φέρνει στο νου την ελευθερία. Η λέξη "ανοιχτός" αδυνατεί να υποστηρίξει κάτι τέτοιο.
Αλλα κείμενα προς ανάγνωση
Translations of this page:
[ български | Catal? | 简体中文 | 繁體中文 | Česky | Dansk | Deutsch | English | Espa?ol | Fran?ais | Galego | Greek | עברית | Hrvatski | Bahasa Indonesia | Italiano | 日本語 | 한국어 | Magyar | Nederlands | Norsk | Polski | Portugu?s | Rom?n? | Русский | Slovinsko | T?rk?e ]
No comments:
Post a Comment